Kripto Paranın Ötesindeki Uygulamalar

Günümüzde Blockchain (Blok zincir), merak uyandıran bir konu. Özellikle 2009-2010 yıllarında bitcoin sayesinde zengin olan kişilerin hikâyeleri, birçok kişinin ilgisini çekti.

Bu da aslında, bitcoin’in arkasında yatan diğer kavramlarla karıştırılmasına sebep oldu. Halbuki günümüzde blokchain teknolojisi, finans dışında da birçok alanda yaratıcı biçimde kullanılıyor.

Blockchain’e genel bakış

Son yıllarda iş yapış biçimlerini değiştiren hatta yeni iş yapış biçimleri yaratan teknolojik gelişmelerin temel dayanağı; her gün daha fazla sayıda ve çeşitli kaynaklardan ardımızda bıraktığımız büyük veri. Gerek yapay zeka uygulamaları olsun, gerek otonom araçlar, gerekse nanoteknolojiler, hepsi temelinde büyük verinin işlenmesiyle ortaya çıkan uygulamalar.

Blockchain de özünde, büyük veri niteliğindeki kayıtların değiştirilemeyecek şekilde yazılmış olduğu bir defterdir. Bu sayede Blockchain, (değiştirilemediği ve herkese açık olduğu için) güvenilir (kayıt tuttuğu için) işlem takibi sağlayan bir sistem yaratır. Dolayısıyla bu zincir, tek bir kurum ya da merkez tarafından kontrol edilmez.

Ayrıca her bir kayıt ya da işlem, tüm kullanıcılar tarafından tutulduğu için hacklenmeye karşı da son derece güvenlidir. Çünkü bu zincirin hacklenmesi için her kullanıcının tuttuğu kayıtlara ayrı ayrı girilmesi gerekir ki, bu da günümüz teknolojisiyle mümkün değil.

Bitcoin’in ardında yatan teknolojiye kıyasla daha çok rağbet görmesi, onun arka planıyla özdeşmiş gibi algılanmasını sağladı. Halbuki, bitcoin aslında bir kripto para birimi, yani bir nevi dijital para. Kripto paralar da, Blockchain alt yapısının finans alanında bir kullanım örneği.

Yakın zamanda Brandweek 2018’de Blockchain üzerine katılımcı sayısı bir hayli fazla bir oturum yapıldı. Konunun uzmanları, Türkiye’de Blockchain’e yönelik tutumu ve uygulama örneklerini tartıştı (bkz. Türkiye’den Blockchain Uygulamaları).

Bu oturumda vurgulanan temel konulardan biri, dünyada blockchain’in sağlıktan müziğe birçok alanda kullanıldığı fakat Türkiye’de hâlâ çoğu kimsenin Blockchain mantığını Bitcoin’den öteye götüremediğiydi. Peki, dünyada somut olarak Blockchain uygulama örnekleri neler?

Sağlık kayıtlarını blok zincirde tutmak

Şöyle bir zincir oluşturduğumuzu varsayalım: Doğumumuzdan itibaren çeşitli zaman dilimlerinde hastaneye gidiyoruz, kimi zamana hastalığımızın teşhis ve tedavisi için, kimi zaman sadece kontrol için. Kimi zaman kan verip tahlil yaptırıyoruz, kimi zaman röntgenimiz, MR’ımız çekiliyor. Bu işlemlerin ardından çeşitli ilaçlar kullanıyoruz.

Bütün bunların bir zincir olarak kaydedildiğini düşünün, değiştirilmesi mümkün olmayan bir zincir. Şu tarihte şu hastanenin şu odasında doğan şu kişi, şu tarihte şu hastaneye şu sebeple başvurmuş ve şu tarihte kan alınıp tahlil edilmiş, kolesterol oranı şöyle, kan şekeri şöyle çıkmıştır. Şu ilaç verilmiş, şu kadar süre sonra tekrar muayene edilmiş ve kan değerleri tekrar şöyle çıkmıştır.

Böyle bir zincir, çok kişisel ve mahrem bir zincir olurdu muhtemelen. Blockchain’le bu gizliliğin sağlanması ve zincirin istenilen kişilerle paylaşılması mümkün. Böylece, doktorların belki de hayat kurtaracak teşhisleri, daha hızlı ve daha doğru yapmaları mümkün olabilir, sigorta firmalarının kişisel sağlık risklerini değerlendirerek kişisel sigorta primleri belirlemeleri mümkün olur.

Telif hakları için Blockchain kullanımı

Bir başka zincir düşünelim. Şu kişi, şu tarihte, şu başlığı verdiği ve şöyle notaları olan bir beste üretti ve bu beste şu kişi tarafından şu tarihte kullanıldı. Genelde sinema ve müzik endüstrisinde yaşanan telif hakları sorununa karşı Blockchain uygulamasının bir çözüm getirmesi mümkün görünüyor.

Değiştirilemeyen bu zincirler ile; telif hakkı sahiplerinin, ürün veya fikirleriyle ilgili detayları bir zincir halinde oluşturup haklarını savunmaları mümkün.

İlk Fikri Mülkiyet Platformu: Save Ideas

Günlük hayatımızda kimi zaman, karşılaştığımız zorluklara ilişkin aklımıza çeşitli fikirler gelir, ancak bu fikrin üzerine düşmek zor geldiği için kaybolur gider. Çoğu zaman bu fikrin çok değerli olduğunu düşünsek de patent alma, masrafa girme vs. bizi caydırır. Bu açığı fark eden Save Ideas, Blockchain temelli bir platform hazırlamıştır.

Aklınıza gelen fikirleri anında bu platforma yüklediğinizde, fikrinize ilişkin bilgiler anında bir zincire kaydediliyor ve size bir zaman sertifikası veriliyor. Böylece fikrinizi bir nebze korumuş oluyorsunuz. Bu platformun güzel bir tarafı da, patent başvurusunda fikrinizin son hali talep edilirken, bu platforma başlangıç aşamasındaki fikirlerinizi de yükleyebiliyorsunuz.

Böylece, yaratıcılığın en önemli rekabet avantajı olduğu günümüzde çeşitli yatırımcılarla ve diğer fikir sahipleriyle fikrinizi güvenli bir şekilde paylaşabiliyorsunuz. Diğer taraftan staj arayan ya da işe yeni başlayacak adaylar da bu platforma yükledikleri fikirlerine özgeçmişlerinde yer vererek bir fark yaratabilir.

Satın aldığımız ürünün kaynağını bilmek için Blockchain kullanımı

Özellikle tedarik zincirinde Blockchain kullanımı, tüketici güvenini sağlamak için etkin bir yöntem olarak kullanılabilir. Markete girdiğimizde satın aldığımız bir meyveyi düşünün.

Blockchain’de bu meyvenin kim tarafından, nerede, hangi tarlada, ne zaman yetiştirildiği gibi bilgiler saklanabilir. Ayrıca, bu meyvenin ne zaman, hangi toptancıya satıldığı, ne kadar sürede o markete getirildiği gibi detaylı bilgileri de saklamak mümkün. Böylece tüketici gönül rahatlığıyla o meyveyi/ürünü tercih edebilecektir.

Araç satın alırken Blockchain’e başvurmak

Meyve örneğine benzer şekilde ama daha zor karar verdiğimiz bir ürün düşünelim. Bir araç satın alma sürecinde önce sürücü koltuğuna otururuz, aracı çalıştırıp motordan normal dışı bir ses geliyor mu diye bakarız, bir test sürüşü yaparız, ekspertiz raporu isteriz. Blockchain, bütün bu çabaları bir nebze olsun azaltabilir.

Eğer değiştirilemez Blockchain kaydında araçla ilgili nerede, ne zaman üretildiği, hangi plakayla kullanıldığı, hangi kazalara karıştığı ve sigorta firmasından hangi parçalar için ne kadarlık ödeme yapılmış gibi bilgiler bulunursa, tüketicilerin satın alma kararı daha kolay olacaktır.

Sadakat programları için Blockchain çözümü

Çoğumuzun cüzdanında farklı markaların sadakat kartları vardır. Çoğu zaman bunları taşımak istemeyiz, taşımadığımızda da bazen indirimli sunulan bir ürün fırsatını kaçırabiliriz. Bu sorunu çözmek, farklı sadakat programlarını birleştirmek için de Blockchain kullanılabilir. Şurada oturan, şu numaralı, şu kişi, şu mağazalar için sadakat programlarına şu tarihte kayıt yaptırmıştır gibi bir zincir kullanılabilir.

Tabii bu alanda farklı markalardan indirim sunabilecek Hopi gibi uygulamalar bulunuyor. Ancak bu tür uygulamalara, farklı kayıt sistemleriyle kişisel ve anlık takip sağlayabilen Blockchain gibi teknolojiler, iyi bir alternatif olabilir.

Sahte kimliklere karşı Blockchain

Özellikle devlet kurumlarında bürokratik işlemleri azaltmaya yönelik Blockchain sistemleri kullanmak mümkün. Pasaport, ehliyet, kimlik ya da diploma gibi birçok onaydan sonra değerli kağıtlara basılan belgeler yerine değiştirilmesi mümkün olmayan bir zincir kurmak hem maliyet hem zaman açısından daha verimli olabilir.

Blockchain’i diğer teknolojilerle kullanıp değer yaratmak

Müşteri deneyimini bir bütün olarak geliştirmek için Blockchain’in diğer teknolojilerle bir arada düşünülmesi gerekir. Örneğin, mobil bir platformda Blockchain tabanlı bir uygulama olarak geliştirilmiş sanal bir cüzdana kredi kartınızdan para aktardığınızı düşünün.

Bunun sonucunda, aracın ödenilen kiralama ücreti karşılığında size belirli bir süre için kapılarını açması; mobil uygulamaların, Blockchain altyapısı ve nesnelerin interneti bağlamında nasıl bütünsel bir müşteri deneyimi yaratacağına güzel bir örnek (video için).

Kaynak: Taşkın Dirsehan / Harvard Business Rewiev